Κατά την 9μηνη διάρκεια της εγκυμοσύνης πραγματοποιούνται διάφοροι έλεγχοι και εξετάσεις προκειμένου να διασφαλιστεί τόσο η υγεία του εμβρύου, αλλά και αυτή της μητέρας και να παρέχεται επαρκής παρακολούθηση της πορείας της κύησης. Αφού η εγκυμοσύνη είναι κατά βάση μια φυσιολογική κατάσταση, ο ρόλος του γιατρού και της μαίας απέναντι στην έγκυο γυναίκα επικεντρώνεται σε τρία σημαντικά επίπεδα:

• Πρόληψη και έγκαιρη ανίχνευση πιθανών ανωμαλιών ή δυσκολιών κατά την εγκυμοσύνη
• Υποστήριξη μέσα σε ένα πλαίσιο ασφάλειας
• Ενημέρωση και εκπαίδευση γύρω από την εγκυμοσύνη, τον τοκετό αλλά και μετά τη γέννα

Μετά τη διάγνωση της εγκυμοσύνης, η έγκυος γυναίκα χρειάζεται να έχει προγραμματισμένες επισκέψεις στον ιατρό, προκειμένου να παρακολουθείται επιμελώς η εγκυμοσύνη της και να διαγνωστούν έγκαιρα πιθανές επιπλοκές ώστε να αντιμετωπιστούν.

Πρώτη Επίσκεψη

Ο σκοπός της πρώτης επίσκεψης της εγκύου στον ιατρό (που συνήθως συμβαίνει μεταξύ 5ης-7ης εβδομάδας κύησης) είναι η επιβεβαίωση της κύησης, η επισήμανση και ο προσδιορισμός όλων εκείνων των παραγόντων που δυνατόν να επηρεάσουν την εξέλιξή της, η εκτίμηση της γενικής υγείας της εγκύου, ο πλήρης παρακλινικός έλεγχος και ο σχεδιασμός του πλαισίου παρακολούθησης της εγκυμοσύνης. Κατά συνέπεια η επίσκεψη αυτή θα περιλαμβάνει:

• Λήψη ιστορικού
• Κλινική εξέταση (συμπεριλαμβανομένης της μέτρησης της αρτηριακής πίεσης και της καταγραφής του σωματικού βάρους)
• Διακολπικό υπερηχογράφημα για να διαπιστωθούν:
  – Θέση και χαρακτηριστικά του σάκου της κύησης
  – Ύπαρξη εμβρύου και πιθανώς καρδιακής λειτουργίας αυτού
  – Αριθμός των σάκων κύησης και επί πολύδυμων κυήσεως η χοριονικότητα αυτών

• Προγραμματισμός αιματολογικών εξετάσεων (γενική εξέταση αίματος, γενική ούρων, προσδιορισμός της ομάδας αίματος και του Rhesus, σάκχαρο, ουρία, ηλεκτροφόρηση αιμοσφαιρίνης και τεστ δρεπάνωσης, έλεγχος για σύφιλη, ηπατίτιδα Β και C, HIV καθώς και για λοιμώξεις από Listeria, τοξόπλασμα, κυτταρομεγαλοϊό -CMV) και αναλόγως του ιστορικού λήψη κολποτραχηλικού επιχρίσματος για κυτταρολογικό έλεγχο (test-Pap) και καλλιέργεια κολπικού εκκρίματος
• Σε περίπτωση που δεν εντοπίζεται υπερηχογραφικά ο σάκος κύησης γίνεται εργαστηριακός προσδιορισμός της β-χοριακής γοναδοτροπίνης (β-hCG) με επανάληψη αυτής σε 48-72 ώρες
• Ενημέρωση για τις καλές συνήθειες που αξίζει να υιοθετήσει μια έγκυος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της, καθώς και προφορικές αλλά και γρατπές πληροφορίες για τη διατροφή και της δραστηριότητές της για τους επόμενους 9 μήνες

Η διάρκεια της εγκυμοσύνης μετράται σε εβδομάδες και χωρίζεται σε τρίμηνα. Έτσι, υπολογίζεται ότι μια κύηση διαρκεί 40 εβδομάδες (από την πρώτη μέρα της τελευταίας περιόδου).

Αν και η συχνότητα των επισκέψεων θα εξαρτηθεί από την πορεία της εγκυμοσύνης, γενικά αυτές προγραμματίζονται κάθε 4 εβδομάδες μέχρι την 32η εβδομάδα. Έπειτα, από την 32η ως την 36η εβδομάδα η συχνότητά τους γίνεται πυκνότερη (ανά 15νθήμερο) ενώ τον τελευταίο μήνα ζητάται από την έγκυο να προσέρχεται σε εβδομαδιαία βάση. Σε κάθε επίσκεψη εκτιμώνται τα υποκειμενικά συμπτώματα της εγκύου και ελέγχονται το σωματικό βάρος, η αρτηριακή πίεση, το ύψος του πυθμένα της μήτρας και η σχέση του εμβρύου με τον άξονα της μήτρας με τους χειρισμούς του Leopold. Επίσης, ελέγχονται τα κάτω άκρα για εμφάνιση οιδήματος. Η καρδιακή λειτουργία του εμβρύου ελέγχεται με ακρόαση των παλμών και τις τελευταίες εβδομάδες της κύησης με καρδιοτοκογραφία. Επίσης, γίνονται σε τακτά διαστήματα γενική εξέταση αίματος και ούρων. Τα αποτελέσματα του κλινικού και εργαστηριακού ελέγχου αξιολογούνται και συγκρίνονται με εκείνα των προηγούμενων επισκέψεων. Επιπρόσθετα, και σε καθορισμένες εβδομάδες της κύησης, για τον ακριβέστερο έλεγχο της ανάπτυξης του εμβρύου, αλλά και για ειδικότερες προληπτικές δοκιμασίες που αφορούν την έγκυο, γίνονται ορισμένες ειδικές εξετάσεις και συγκεκριμένα:

11-13 +6 εβδομάδες

• Αυχενική διαφάνεια με β-hCG & PAPP-A για τον προσδιορισμό του κινδύνου για ύπαρξη χρωμοσωμικών ανωμαλιών
• Στο διάστημα αυτό μπορεί η έγκυος να υποβληθεί σε βιοψία τροφοβλάστης (χοριακών λαχνών), για τον έλεγχο του γενετικού υλικού του εμβρύου, όταν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για χρωμοσωμικές ανωμαλίες ή ιστορικό γενετικά κληρονομούμενων παθήσεων
• Σ’αυτή την ηλικία κύησης ξεκινά η λήψη βιταμινών

16-18 εβδομάδες

• Υπερηχογράφημα για τον έλεγχο της ανάπτυξης του εμβρύου
• Μέτρηση του μήκους του τραχήλου σε γυναίκες με ιστορικό πρόωρου τοκετού
• Σ’αυτή την ηλικία κύησης η έγκυος μπορεί να υποβληθεί σε αμνιοπαρακέντηση, για τον έλεγχο του γενετικού υλικού του εμβρύου, όταν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για χρωμοσωμικές ανωμαλίες ή ιστορικό γενετικά κληρονομούμενων παθήσεων (και δεν έχει γίνει προηγουμένως βιοψία τροφοβλάστης)
• Αν για οποιοδήποτε λόγο η γυναίκα δεν πραγματοποιήσει την υπερηχογραφική εξέταση της αυχενικής διαφάνειας, τότε μπορεί να πραγματοποιηθεί μία άλλη αιματολογική εξέταση (α-test) που υπολογίζει επίσης (αλλά με λιγότερη ευαισθησία από την αυχενική διαφάνεια) την πιθανότητα χρωμοσωμιακής ανωμαλίας
• Επανάληψη των εξετάσεων για τοξόπλασμα και κυτταρομεγαλοϊό (CMV) αν δεν υπήρχαν αντισώματα μνήμης (IgG) στις αρχικές εξετάσεις

20-24 εβδομάδες

• Υπερηχογράφημα β’ επιπέδου για τον έλεγχο της ανατομίας του εμβρύου. Σε ασθενείς με επιβαρυμένο ιστορικό, ή επί ενδείξεων, ειδικό καρδιολογικό υπερηχογράφημα εμβρύου από ειδικό παιδοκαρδιολόγο
• Επανάληψη μέτρησης μήκους του τραχήλου σε γυναίκες με ιστορικό πρόωρου τοκετού

26-28 εβδομάδες

• Καμπύλη γλυκόζης για τον αποκλεισμό σακχαρώδους διαβήτη κύησης
• Επανάληψη εργαστηριακού ελέγχου
• Υπερηχογράφημα για τον έλεγχο της ανάπτυξης του εμβρύου
• Επανάληψη ορολογικού ελέγχου και της έμμεσης Coombs σε Rhesus αρνητικές εγκύους. Χορήγηση ανοσοπροφύλαξης anti-D (Rhesogamma) εφόσον η έμμεση Coombs είναι αρνητική
• Από την 28η εβδομάδα κι έπειτα, εφόσον η έγκυος το επιθυμεί, μπορεί να παρακολουθήσει πρόγραμμα ψυχοπροφυλακτικής. Το πρόγραμμα αυτό, το οποίο έχει στόχο να βοηθήσει την έγκυο ώστε να αντιμετωπίσει καλύτερα την κύηση και τον τοκετό συμμετέχοντας και η ίδια ενεργητικά, συνίσταται σε ενημέρωσή της όσον αφορά στην κύηση και στα προβλήματά της, στον τοκετό, στην λοχεία και στην φροντίδα του νεογνού, σε μαθήματα και ασκήσεις χαλάρωσης και σε εκμάθηση της τεχνικής της εξώθησης

32-34 εβδομάδες

• Υπερηχογράφημα ανάπτυξης εμβρύου και Doppler εμβρυϊκής κυκλοφορίας
• Γενική αίματος και γενική ούρων
• Σε Rhesus αρνητικές εγκύους επαναληπτική δόση ανοσοπροφύλαξης anti-D

36 εβδομάδες

• Υπερηχογράφημα ανάπτυξης και Doppler
• Πλήρης εργαστηριακός έλεγχος
• Καλλιέργεια κολπικού εκκρίματος για στρεπτόκοκκο ομάδας Β

38 εβδομάδες

• Καρδιοτοκογράφημα
• Βιοφυσικό προφίλ
• Κολπική γυναικολογική εξέταση για καθορισμό ωρίμανσης του τραχήλου

39 εβδομάδες

• Καρδιοτοκογράφημα
• Βιοφυσικό προφίλ
• Κολπική γυναικολογική εξέταση για καθορισμό ωρίμανσης του τραχήλου
• Προγραμματισμός καισαρικής τομής στις εγκύους με μαιευτική ένδειξη

40 εβδομάδες

• Παρακολούθηση ανά 2 ημέρες με καρδιοτοκογράφημα και υπερηχογραφική εκτίμηση της ποσότητας του αμνιακού υγρού.
• Προσπάθεια αποκόλλησης μεμβρανών (membrane sweep) καθώς αυτό έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει τις πιθανότητες αυτόματης έναρξης τοκετού. Στόχος μας είναι να αποφύγουμε όσο το δυνατό την τεχνητή πρόκληση τοκετού που παρουσιάζει τεκμηριωμένα μεγαλύτερες πιθανότητες κατάληξης σε καισαρική τομή διασφαλίζοντας όμως σε κάθε περίπτωση την υγεία του μωρού

41 εβδομάδες

• Εάν ο τοκετός δεν ξεκινήσει μετά τη συμπλήρωση μίας εβδομάδας ύστερα από την αναμενόμενη ημερομηνία τοκετού τότε προγραμματίζουμε τελικά πρόκληση τοκετού

Τα παραπάνω αποτελούν ένα γενικό πλάνο παρακολούθησης μιας εγκυμοσύνης χωρίς επιπλοκές. Η συχνότητα της παρακολούθησης της εγκύου, το είδος και η συχνότητα εκτέλεσης εργαστηριακών εξετάσεων ενδέχεται να τροποποιηθούν εφόσον υπάρχουν ενδείξεις από το ιστορικό, την κλινική εξέταση, τον εργαστηριακό έλεγχο, τα υπερηχογραφικά και καρδιοτοκογραφικά ευρήματα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.