Ο ερχομός ενός παιδιού αποτελεί το πιο σημαντικό, χαρμόσυνο και ελπιδοφόρο γεγονός στην ανθρώπινη ζωή. Είναι ό,τι σπουδαιότερο μπορεί να φτιάξει ο άνθρωπος τη – ΖΩΗ και η  φύση  διέκρινε  ότι η γυναίκα είναι αρκετά δυνατή ώστε  να μπορεί να αντεπεξέλθει σε μια τέτοια αποστολή χωρίς να παραγνωρίζεται  ασφαλώς και η τεραστίας σημασία παρουσία του πατέρα, αφού πρόκειται για οικογενειακή υπόθεση. Τόσο η εγκυμοσύνη όσο και  ο τοκετός αποτελούν φυσικά και πολύ σημαντικά βιολογικά και  συναισθηματικά συμβάντα  στη ζωή του ζευγαριού, για αυτό  και πρέπει να τυγχάνουν των καλύτερων συνθηκών διαχείρισης από όλους τους αρμόδιους  επαγγελματίες υγείας.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ ) καθορίζει την «γέννηση φυσική και φυσιολογική λειτουργία της ζωής και η οποία  δεν πρέπει να προσεγγίζεται σαν ασθένεια». Ο φυσιολογικός τοκετός αποτελεί το σημείο αναφοράς και οι καισαρικές τομές δεν πρέπει να ξεπερνούν το 12% του συνόλου των γεννήσεων  σε μία χώρα (ΠΟΥ1988). Ορίζει ότι  φυσιολογικός Τοκετός είναι <<ο τοκετός που ξεκινά αυθόρμητα μεταξύ της 37ης και της 42ης συμπληρωμένης εβδομάδας της κύησης. Από την έναρξη έως το τέλος του δεν έχουμε εμφανείς κινδύνους. Το παιδί γεννιέται με κεφαλική προβολή και μετά τον τοκετό η μητέρα και το παιδί είναι σε καλή κατάσταση>>. Συστήνει  επίσης ότι  το πλαίσιο της  μαιευτικής φροντίδας πρέπει να είναι ποιοτικό, προσβάσιμο, επαρκές, αποτελεσματικό, αποδοτικό, ασφαλές και  ισότιμο για όλες τις γυναίκες, καθορίζοντας  ότι καμία πρόκληση τοκετού  λόγω ηλικίας κύησης δε συστήνεται  πριν την συμπλήρωση των 40 βδομάδων κύησης (ΠΟΥ,1996).

Η εγκυμοσύνη για μία γυναίκα ίσως είναι  η σημαντικότερη και ομορφότερη περίοδος της ζωής της και είναι  πανέτοιμη να δεχτεί κάθε πληροφορία και εκπαίδευση, λόγω των υψηλών ποσοστών οιστρογόνων και ωκυτοκίνης που κυκλοφορούν κατά την διάρκεια της  εγκυμοσύνης και τα οποία  την  ηρεμούν και την καθιστούν  δεκτική σε κάθε ενημέρωση. Βιώνει καθημερινά ένα θαύμα, που δύσκολα μπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους. Οι αλλαγές που συντελούνται, τόσο σε σωματικό, όσο και σε ψυχικό επίπεδο  είναι πάρα πολλές. Το έμβρυο πριν να διανύσει την θύρα της γεννήσεως του έχει ήδη διανύσει μια μακρά περίοδο εννέα μηνών. Από αυτή την περίοδο, εξαρτάται κατά πολύ η υγεία του, η ψυχική του ισορροπία η πνευματική του δομή. Το έμβρυο τρέφεται όχι μόνο από την τροφή και  το αίμα της μητέρας  αλλά και από τις ενέργειές της, τα ακούσματά της  τις σκέψεις και τα συναισθήματά της, επηρεάζοντας άμεσα το επίπεδο υγείας του, τις  χάρες και τις  αρετές του. Η ποιότητα των «δομικών υλικών» που διαθέτει η μητέρα σε σωματικό και συναισθηματικό επίπεδο, συμβάλλει στην ποιότητα ανάπλασης του εμβρύου, αφού η μητέρα αποτελεί τη μάνα-γη για αυτή τη δημιουργία για 9 μήνες.

Συνεπώς οι μέλλοντες γονείς είναι σημαντικό να γνωρίζουν  ότι  κατά την εγκυμοσύνη πρέπει να προετοιμάζονται, και να έχουν τεκμηριωμένη  πληροφόρηση βάση ερευνητικών δεδομένων, για την αξία που θα έχει η εμπειρία του φυσιολογικού  τοκετού στη ζωή τους. Είναι σημαντικό να γνωρίζουν ότι κατά την κύηση έχουν   μοναδική ευκαιρία, καθώς το παιδί είναι σε αρμονική σχέση μόνο με την μητέρα και έμμεσα με τον πατέρα και χωρίς άλλες επιρροές, όπως θα έχει μετά την γέννησή του, να διαπλάσουν γερά τα θεμέλια του σώματος. Η γνώση  μέσα από τα μαθήματα προετοιμασίας για το γονεϊκό ρόλο θα  τους ενδυναμώσει και  θα ξεπεράσουν τις ανησυχίες, τους φόβους και την προκατάληψη που πιθανόν να έχουν  για τον τοκετό, βιώνοντας όμορφα συναισθήματα. Ταυτόχρονα μέσα από τη σωστή διατροφή και άσκηση θα διασφαλίσουν την  ομαλή εξέλιξη της εγκυμοσύνης και του τοκετού, προλαμβάνοντας επιπλοκές όπως πρόωρο τοκετό, αναιμία, αιμορραγία κλπ.

Η θετική σκέψη, η αγάπη, ο έρωτας,  η γαλήνη, η αρμονία, τα μουσικά ακούσματα, ο  θαυμασμός της τέχνης και των όμορφων  χρωμάτων, το περπάτημα στο καθαρό αέρα, ο οραματισμός ενός όμορφου υγιούς ενήλικα με  πολλές αρετές προσδίδουν θετική φόρτιση στο έμβρυο,  με θετική δύναμη ζωής, δημιουργώντας  γερές ρίζες για το μέλλον του από τις οποίες απορροφά τη ΖΩΗ όπως τα φυτά απορροφούν  από τη γη. (Ελληνική Εταιρία Περιγεννητικής Αγωγής). Επιπλέον, σύμφωνα με τις τελευταίες παρατηρήσεις των επιστημόνων, το έμβρυο έμμεσα, δέχεται επίδραση και από τον πατέρα νοιώθοντας πχ ένα χάδι πάνω από την κοιλιά της μητέρας ή ένα άκουσμα, τονίζοντας το οικογενειακό προφίλ της μητρότητας. Συμπερασματικά, η κοινή προετοιμασία για τον τοκετό  θα τους εφοδιάσει με την απαραίτητη γνώση, την εκμάθηση  τεχνικών  χαλάρωσης και αναπνοής, μειώνοντας  το φόβο της  μητέρας  για το άγνωστο. Παράλληλα  με την εμπλοκή και συνεχή στήριξη από τον πατέρα  κατά τη διάρκεια του τοκετού, η αντίληψη του πόνου μειώνεται και το ζευγάρι θα βιώσει μια μοναδική εμπειρία, με πολλά  πλεονεκτήματα  για ολόκληρη την οικογένεια.

Τι είναι για την εγκυμονούσα ο φυσιολογικός τοκετός;
Για τη μητέρα,  ο φυσιολογικός τοκετός είναι μια δοκιμασία σε ένα ρόλο που η φύση την προετοίμαζε  από την στιγμή της γέννησής της. Όλα τα καλά πράγματα στον κόσμο κερδίζονται με κόπο, πόσο μάλλον το πολυτιμότερο αγαθό που μας προσφέρει η φύση, ένα παιδί. Αυτή η δοκιμασία απαιτεί αγωνιστικότητα, πίστη, χαμόγελο και δίνει το μεγαλύτερο απόκτημα  αφού μέσα από αυτήν την προσωπική εμπειρία η γυναίκα βγαίνει νικητής, βιώνοντας συναισθήματα αυτοπεποίθησης, περηφάνιας, ψυχικής δύναμης, συναισθηματικής απογείωσης και προσωπικού θριάμβου, έτοιμη  να αγωνιστεί στη ζωή της για αυτό το παιδί. Οι ορμόνες που παράγονται κατά την  εξέλιξη της  φυσιολογίας του τοκετού (ωκυτοκίνη ,ενδορφίνες), οι ορμόνες της αγάπης όπως λέγονται, προκαλούν συστολές  στη μήτρα για να εξωθηθεί το έμβρυο, αλλά   ταυτόχρονα οι ενδορφίνες, που είναι φυσικά αναλγητικά  χαλαρώνουν τη μητέρα ώστε να έχει μειωμένη αντίληψη του πόνου, συμβάλλοντας έτσι  σε  θετική  εμπειρία στον τοκετό και συνθήκες συναισθηματικής ένωσης (bonding) με το νεογνό της. Η απουσία  ιατρικής ή φαρμακευτικής  παρέμβασης στον τοκετό, καθιστά τη γυναίκα ικανή  ώστε να έχει  ενεργό συμμετοχή,  να ανέχεται διαχείριση του  πόνου με φυσικές μεθόδους π.χ  τεχνικές χαλάρωσης,  σωστή αναπνοή, αλλαγή στάσης, μασάζ, ζεστό νερό έχοντας  πλήρη έλεγχο του σώματός της και  ζώντας μοναδικά  τη γέννηση του παιδιού τους. Η ευκαιρία που θα έχει, να μείνει  σε δερμική επαφή με το μωρό της αμέσως μετά την έξοδό του, είναι υψίστης σημασίας αφού μεγιστοποιεί την παραγωγή των ενδορφινών και της ενδογενούς ωκυτοκίνης  με σημαντικά πλεονεκτήματα κατά τον τοκετό και πλήρη εγκαθίδρυση του πρώιμου δεσμού (bonding) μητέρας -νεογέννητου, ο οποίος διαρκεί μία ζωή (ΠΟΥ 2002).

Επιπλέον η  ενδογενής  ωκυτοκίνη προκαλεί μυοσύσπαση, συμβάλλοντας στην  έξοδο του μητρικού γάλατος, μειώνοντας  την αιμορραγία μετά τον τοκετό, στην περιφερική αγγειοδιαστολή αυξάνοντας την θερμοκρασίας της επιφάνειας της μητέρας και το ζέσταμα του νεογνού που βρίσκεται σε δερμική επαφή. Μειώνει τα επίπεδα κορτιζόλης και αρτηριακής πίεσης  προσφέροντας ηρεμία στη μητέρα, διευκολύνοντας  την  κοινωνική προσαρμογή  της στη μητρότητα και ενισχύοντας το  συναίσθημα της επιτυχίας της στον τοκετό με αποτέλεσμα την ενδυνάμωσή της. Τέλος μέσα από την επίδραση των ορμονών στον τοκετό, η μητέρα σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα ανταποκρίνεται με περισσότερη  ευαισθησία στο κλάμα του μωρού τους, στην επεξεργασία και ανταπόκριση αισθητήριων ερεθισμάτων για ανάληψη του μητρικού ρόλου, απ’ ότι οι μητέρες που γέννησαν με καισαρική τομή, συμβάλλοντας σε θετική προσαρμογή στο νέο της ρόλο.

Ποιος ο ρόλος του συζύγου στο φυσιολογικό τοκετό;
Η ενεργός συμμετοχή του πατέρα  και ο ρόλος του στο φυσιολογικό τοκετό είναι αναβαθμισμένος και  υψίστης σημασίας για τη μητέρα αφού την υποστηρίζει, την ενθαρρύνει  και  συμπαραστέκεται με την τεχνική των αναπνοών. Ταυτόχρονα  βιώνει και αυτός  πρωτόγνωρα συναισθήματα πατρότητας, ακούοντας το κλάμα του βρέφους και συμβάλλοντας ακόμα και με τη διατομή του ομφάλιου λώρου εάν το επιθυμεί, βιώνοντας συναισθήματα χαράς και περηφάνιας για το παιδί του και τη μητέρα του παιδιού του, γι αυτό το θαύμα που έζησε. Αγαπά και  εκτιμά την μητέρα ακόμα περισσότερο γιατί του χάρισε μέσα από αυτό το δύσκολο δρομολόγιο το παιδί του,  με αποτέλεσμα  ο δεσμός της  έννοιας «οικογένεια» να σφυρηλατείται  και  να ενισχύεται.

Ποιος ο ρόλος του φυσιολογικού τοκετού για το νεογέννητο;
Για το νεογέννητο, ο φυσιολογικός  τοκετός είναι το δυσκολότερο ταξίδι της ζωής του. Σηματοδοτεί από μόνο του την έξοδό του και είναι πανέτοιμο για αυτή τη διαδρομή μέσα από την οποία κερδίζει τη ζωή και αποδεικνύει ότι είναι γερό και φτιαγμένο για να επιβιώσει σε αυτόν τον κόσμο. Το νεογέννητο με την έξοδό του από το προγεννητικό κανάλι διαθέτει  υψηλά επίπεδα των κατεχολαμινών (αδρεναλίνη), σε πενταπλάσιες ποσότητες σε σχέση με τα  παιδιά που γεννιούνται με καισαρική τομή οι οποίες διευκολύνουν την επιβίωσή του εκτός μήτρας. Υπό την επίδραση των κατεχολαμινών, έχουμε αυξημένη ροή αίματος στα ζωτικά όργανα του νεογέννητου με αποτέλεσμα την άμεση «ρύθμιση» της λειτουργία τους στον ατμοσφαιρικό αέρα. Ειδικότερα βελτιώνεται η αναπνοή  του, πυροδοτώντας την απορρόφηση του υγρού των πνευμόνων διαστέλλοντας και διατηρώντας ανοιχτούς τους βρόγχους και αυξάνοντας συνολικά την ικανότητα των πνευμόνων να εκπτύσσονται χωρίς πρόβλημα. Κινητοποιούν τα ενεργειακά αποθέματα του νεογνού, προωθώντας  τη διάσπαση του λίπους σε λιπαρά οξέα και του γλυκογόνου σε γλυκόζη στο ήπαρ, ενεργοποιώντας την παραγωγή γλυκόζης και προλαβαίνοντας την υπογλυκαιμία, η οποία αποτελεί σοβαρότατο  κίνδυνο  για το νεογέννητο.

Τα αίσθημα ασφάλειας που έχει ανάγκη ένα νεογέννητο αμέσως μετά την έξοδό του από το σκοτεινό, ζεστό και ασφαλές μέρος της μήτρας, μπορεί να ικανοποιηθεί άμεσα, με το φυσιολογικό τοκετό αφού φτάνει απευθείας στην αγκαλιά της μητέρας του. Αυτό το πρώτο αγκάλιασμα, η δερμική επαφή μητέρας- νεογέννητου, μεγιστοποιεί την παραγωγή  ενδογενών ενδορφινών (ορμόνες αγάπης) και αποτελεί την καλύτερη υποδοχή σε αυτόν τον πολύτιμο επισκέπτη (Keister et al., 2008).Την ίδια στιγμή θα ανταλλάξουν το πρώτο τους βλέμμα, το βλέμμα της αναγνώρισης. Εκείνη τη στιγμή ο χρόνος σταματά και μια μυστική συμφωνία ενώνει τις δύο υπάρξεις. Η επαφή δέρμα με δέρμα, η ακρόαση των  γνώριμων κτύπων  της καρδιάς της μητέρας του, ενισχύει το  αίσθημα  ασφάλειας και ηρεμίας του νεογέννητου, σταθεροποιεί τον αναπνευστικό του  ρυθμό και τη θερμοκρασία του(UNICEF, 2010; WHO, 2013c).Επιπλέον, οι ενδορφίνες που παράγονται,  ενεργοποιούν τον  πρώιμο δεσμό (bonding) μητέρας- νεογέννητου, ο οποίος δημιουργείται κατά τη διάρκεια της πρώτης μέρας από τη γέννηση και διαρκεί μια ζωή, αποτελώντας πρότυπο και υγιή βάση για κάθε  συναίσθημά του  στη μετέπειτα ζωή του (Γαλακτερός 2001). Η έκκριση των β-ενδορφινών κατά τον τοκετό, ως ανταπόκριση στο αίσθημα του πόνου,  βοηθούν επίσης στην απελευθέρωση προλακτίνης, η οποία είναι απαραίτητη για  την   παραγωγή γάλακτος  για το θηλασμό του αλλά ταυτόχρονα   αυξάνει και  το ενδιαφέρον  της μητέρας  του  για την φροντίδα και  το θηλασμό. Οποιαδήποτε χορήγηση φαρμάκων ακόμα και η  επισκληρίδιος αναισθησία, διαταράσσει την ορμονική  ισορροπία στον τοκετό, μειώνοντας ταυτόχρονα την επιτυχία του μητρικού θηλασμού όπως και το μητρικό  ένστικτο και την σύνδεση μητέρας- νεογέννητου.

Το πέρασμα του νεογνού  από τον κόλπο της μητέρας, η δερμική επαφή μετά τον τοκετό καθώς και ο θηλασμός δίνουν το πλεονέκτημα στο νεογνό να αποικιστεί με τα ωφέλιμα μικρόβια της μητέρας του, για τα οποία έχει  ήδη αντισώματα από την εμβρυική ζωή. Η εισχώρησή τους στο πεπτικό σύστημα του νεογνού  συντελεί στη δημιουργία της φυσιολογικής χλωρίδας του εντέρου, παράλληλα με την ενεργοποίηση  του αμυντικού του συστήματος με δυνατότητα μέγιστης ανάπτυξης. Μικρόβια που δεν έχει η μητέρα τους είναι επικίνδυνα για αυτά. Όταν ένα πεδίο του τοκετού είναι άσηπτο, όπως σε καισαρική τομή, το νεογνό θα αποικιστεί από τα πρώτα μικρόβια που θα έρθει σε επαφή και τα οποία είναι άλλα από   αυτά της μητέρας του. Από μικροβιολογική λοιπόν άποψη το νεογνό χρειάζεται να είναι σε επαφή με ένα και μόνο άτομο, την μητέρα του.

Τέλος, ο φυσιολογικός τοκετός, που δεν χρειάζεται φαρμακευτική ή ιατρική παρέμβαση και μπορεί να ολοκληρωθεί χωρίς  επιπλοκές για τη  μητέρα και το νεογνό, καθιστά το νεογνό ικανό να πάρει τη θηλή μόλις γεννηθεί (ΠΟΥ 1989) και να θηλάσει με επιτυχία, κερδίζοντας έτσι, μητέρα και νεογνό όλα τα σημαντικά πλεονεκτήματα  του θηλασμού αμέσως μετά τον τοκετό και εντός 30 λεπτών όπως συστήνει και ο ΠΟΥ. Ένας ήρεμος και ήσυχος τοκετός θα δώσει ένα ήρεμο  και συνεργάσιμο νεογνό, αφού το μεγαλύτερο ποσοστό των φόβων, των ανησυχιών και του άγχους των ενηλίκων  έχει τις ρίζες του στο είδος του τοκετού.

Δυστυχώς στις μέρες μας η εμπειρία της γέννησης καταστρέφεται από την αγωνία που προκαλεί το άγνωστο και ο φόβος για τη ζωή του παιδιού και της μητέρας. Στο βωμό αυτών, θυσιάζεται η φυσική πορεία του τοκετού και ανταλλάσσεται με την ιατρικοποίηση και διαχείρισή του  σαν ασθένεια, χρησιμοποιώντας ιατρικά μέσα και μεθόδους που τις πλείστες φορές δεν είναι απαραίτητα, με αποτέλεσμα  την αύξηση των καισαρικών τομών σε παγκόσμια κλίμακα  με παρόμοιες αιτίες. Δυστυχώς  στην Κύπρο φτάνουν το 52%  του συνόλου των τοκετών, κατατάσσοντας μας πρώτη χώρα στον ευρωπαϊκό χώρο (European Perinatal Health Report 2013).