Ως διαβήτης της κύησης (gestational diabetes) ορίζεται οποιαδήποτε διαταραχή στον μεταβολισμό της γλυκόζης (των υδατανθράκων) που διαγιγνώσκεται ή εμφανίζεται για πρώτη φορά στην κύηση, συνήθως στο τέλος του δευτέρου τριμήνου,
μετά την 24η εβδομάδα.

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ο πλακούντας παράγει ορμόνες που βοηθούν το έμβρυο να μεγαλώσει. Οι ορμόνες αυτές κάνουν πιο δύσκολη τη δράση της ινσουλίνης στο σώμα (προκαλούν αντίσταση στην ινσουλίνη). Στις γυναίκες με διαβήτη κύησης το πάγκρεας δεν μπορεί να ανταπεξέλθει σ’αυτές τις αυξημένες ανάγκες, με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα.

Ποιές γυναίκες έχουν αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη κύησης;

Ο διαβήτης κύησης εμφανίζεται γενικά σε ποσοστό 4-8% των κυήσεων. Κάποιες γυναίκες όμως έχουν αυξημένο κίνδυνο να τον παρουσιάσουν.

Γνωστοί παράγοντες κινδύνου είναι:

• Ηλικία άνω των 25, αλλά ιδιαίτερα αν η έγκυος είναι άνω των 35 ετών
• Παχυσαρκία ή υπέρβαρη γυναίκα προ κύησης: οι παχύσαρκες γυναίκες έχουν 4πλάσιο κίνδυνο ανάπτυξης διαβήτη κύησης, ενώ ο κίνδυνος σε αυτές με ΔΜΣ >40 είναι 9πλάσιος !
• Υπερβολική αύξηση βάρους κατά τη διάρκεια της κύησης
• Ιστορικό προηγούμενης κύησης με διαβήτη
• Ιστορικό προ-διαβήτη, ή αντίστασης στην ινσουλίνη
• Ιστορικό κύησης με νεογνό άνω των 4 κιλών
• Ιστορικό προηγούμενης κύησης με αιφνίδιο-ανεξήγητο εμβρυϊκό θάνατο
• Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
• Οικογενειακό ιστορικό σακχαρώδους διαβήτη (σε γονείς ή αδέρφια), ή διαβήτη κύησης

Είναι επικίνδυνος ο διαβήτης κύησης;
Το αυξημένο σάκχαρο στις γυναίκες με διαβήτη κυήσεως μπορεί να επηρεάσει και τη μητέρα αλλά και το μωρό.

Οι πιο σημαντικές επιπτώσεις στο μωρό είναι:

• Μεγάλη αύξηση του βάρους του νεογνού: Η γλυκόζη περνά ελεύθερα τον πλακούντα αλλά όχι η ινσουλίνη της μητέρας. Έτσι, το έμβρυο αναγκάζεται να αυξήσει την δική του παραγωγή ινσουλίνης. Αυτό οδηγεί στην αυξημένη πρόσληψη βάρους και εναπόθεση λίπους στο έμβρυο η οποία, αν υπερβεί κάποια όρια χαρακτηρίζεται ως έμβρυο μεγάλο για την ηλικία κύησης ή μακροσωμικό νεογνό (>4 κιλά βάρος τοκετού).
• Τα μεγάλα έμβρυα έχουν αυξημένο κίνδυνο για τραυματισμό και ασφυξία κατά τη διάρκεια του φυσιολογικού τοκετού γι’αυτό και συχνά γίνεται επιλεκτική καισαρική τομή.
• Υπογλυκαιμία αμέσως μετά τη γέννηση (λόγω της υπερπαραγωγής ινσουλίνης από το πάγκρεας του νεογνού)
• Ίκτερος και αναπνευστική δυσχέρεια, καρδιομυοπάθεια, χαμηλό ασβέστιο και μαγνήσιο και πολυκυτταραιμία αν ο διαβήτης είναι ανεξέλεγκτος.
• Αυξημένη συχνότητα νεογνικού θανάτου
• Αυξημένος κίνδυνος για παιδική και εφηβική παχυσαρκία και ανάπτυξη διαβήτη στην ενήλικο ζωή

Οι πιο σημαντικές επιπτώσεις για τη μητέρα είναι:

• Δυστοκία (δύσκολος τοκετός με αυξημένη συχνότητα τραυματισμού του νεογνού) ή ανάγκη για καισαρική τομή λόγω του μεγάλου μεγέθους του νεογνού
• Πρόωρος τοκετός
• Προεκλαμψία (αυξημένη αρτηριακή πίεση και κυκλοφορικές διαταραχές κατά τη διάρκεια της κύησης)
• Αυξημένος κίνδυνος για ανάπτυξη διαβήτη σε μεγαλύτερη ηλικία

Οι περισσότερες γυναίκες δεν έχουν κανένα σύμπτωμα. Αν το σάκχαρο ανέβει αρκετά μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως αυξημένη δίψα, συχνοουρία, μεγάλη κόπωση, αλλαγή στην όραση, συχνές ουρολοιμώξεις ή κολπίτιδες.

Η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης
Η ανάγκη να ανευρεθούν αυτές οι γυναίκες και να προληφθούν οι κίνδυνοι που προκύπτουν από την υπεργλυκαιμία κατά τα πρώτα στάδια της εγκυμοσύνης είναι επιτακτικοί.

Οι κυήσεις αυτές έχουν αυξημένο κίνδυνο για:

• Ανωμαλίες ανάπτυξης του εμβρύου και νεογνικό θάνατο
• Επιπλοκές όπως υπέρταση, νεφροπάθεια και πρόωρο τοκετό

οπότε είναι αναγκαίο να παρακολουθούνται στενά.

Γίνεται σαφές γιατί είναι απαραίτητος ο έλεγχος του σακχάρου από την πρώτη επίσκεψη στον γυναικολόγο, αμέσως μόλις επιβεβαιωθεί η κύηση, ιδίως για τις γυναίκες με αυξημένους παράγοντες κινδύνου.

Κριτήρια διάγνωσης
Σύμφωνα με τα νεότερα κριτήρια που έχουν προταθεί από τον διεθνή Οργανισμό Μελετών του Σακχαρώδη διαβήτη στην Κύηση (IADPSG – International Association of Diabetes and Pregnancy Study Groups) και που υιοθετήθηκαν από τον Αμερικανικό διαβητολογικό Οργανισμό (ADA – American Diabetes Association), ο αλγόριθμος της διάγνωσης έχει δύο διακριτές φάσεις:

1. Έλεγχος κατά την πρώτη μαιευτική επίσκεψη.

Κάθε γυναίκα πρέπει να ελέγχεται στο πρώτο τρίμηνο της κύησης με έλεγχο σακχάρου νηστείας (ή γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης), ώστε να ανευρεθούν οι γυναίκες με προϋπάρχοντα διαβήτη που δεν έχουν διαγνωσθεί ακόμη, ή εκείνες με αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη σακχαρώδη διαβήτη κύησης.

Εάν το σάκχαρο νηστείας είναι >92 mg/dl, η έγκυος θεωρείται ότι πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη (κύησης ή προϋπάρχοντα, ανάλογα με τα επίπεδα του σακχάρου) και πρέπει να συμβουλευθεί άμεσα ενδοκρινολόγο για την έναρξη κατάλληλης αγωγής.

2. Έλεγχος μεταξύ 24^ηςκαι 28^ης εβδομάδας κύησης.

Εάν το σάχκαρο είναι φυσιολογικό στην πρώτη φάση, γίνεται επανέλεγχος μεταξύ της 24ης και 28ης εβδομάδας της κύησης (οπότε και εμφανίζεται ο σακχαρώδης διαβήτης κύησης) με καμπύλη σακχάρου σε όλες τις εγκύους. Σύμφωνα με τα νέα κριτήρια, προτείνεται η καμπύλη μετά από πρόσληψη 75 γραμμαρίων γλυκόζης και έλεγχο σακχάρου νηστείας, μιας και δύο ωρών μετά. Εάν έστω και μια τιμή σακχάρου είναι ίση ή μεγαλύτερη με τα θεσπισμένα όρια, τότε μπαίνει η διάγνωση ΣΔ κύησης.

Κριτήρια διάγνωσης:

• Σάκχαρο νηστείας <92 mg/dl
• Σάκχαρο 1ης ώρας <180 mg/dl
• Σάκχαρο 2ης ώρας <153 mg/dl

Αντιμετώπιση
Διατροφή: η ισορροπημένη διατροφή με ελεγχόμενη ποσότητα υδατανθράκων (όχι πάνω από 40% των ημερησίων θερμίδων) είναι το πιο σημαντικό βήμα. Η υπερβολική στέρηση υδατανθράκων αντενδείκνυται γιατί μπορεί αφενός να οδηγήσει σε περιορισμένη πρόσληψη βάρους από το έμβρυο, αφετέρου έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο παιδικής παχυσαρκίας. Τα γεύματα πρέπει να είναι συχνά και τακτικά κατά τη διάρκεια της ημέρας για να αποφεύγονται μεγάλες διακυμάνσεις στο σάκχαρο. Είναι απαραίτητο η έγκυος να κρατά ημερολόγιο με τη διατροφή και τις μετρήσεις σακχάρου ώστε να μπορούν να γίνουν τροποποιήσεις αν η δίαιτα δεν είναι αποτελεσματική.

Άσκηση: η τακτική άσκηση (έστω και 20 λεπτά την ημέρα) ενδείκνυται στην κύηση αν δεν υπάρχουν επιπλοκές. Βοηθάει να ελαττωθεί η αντίσταση στην ινσουλίνη, να βελτιωθεί η υπεργλυκαιμία μετά τα γεύματα και να αποφύγουμε την υπερβολική αύξηση του βάρους.

Έλεγχος σακχάρου καθημερινά: ο τακτικός έλεγχος του σακχάρου (τουλάχιστον 4 φορές την ημέρα) είναι απαραίτητος για να εκτιμήσουμε αν η θεραπευτική αγωγή είναι αποτελεσματική, χωρίς υπερβολική στέρηση. Το σάκχαρο πρέπει να ελέγχεται κάθε πρωί, πριν το φαγητό, και μια ώρα μετά από κάθε μεγάλο γεύμα. τα επίπεδα του σακχάρου
πρέπει να είναι:

• Το πρωί πριν το πρωινό: <95 mg/dl
• Μια ώρα μετά τα γεύματα: <130 mg/dl

Έλεγχος κετόνης: απαραίτητος μετά την έναρξη της διατροφής είναι ο έλεγχος για ύπαρξη κετόνης στα ούρα της εγκύου. Οι υδατάνθρακες είναι η βασική πηγή ενέργειας για τον οργανισμό. Αν η στέρηση των υδατανθράκων είναι υπερβολική, τότε αρχίζουν να παράγονται κετόνες από την καύση του λίπους για παραγωγή ενέργειας. Αυτό σημαίνει ότι τόσο η έγκυος όσο και το έμβρυο στερούνται, και η πρόσληψη των υδατανθράκων πρέπει να αυξηθεί. Αν δεν μπορούμε να διατηρήσουμε τις τιμές του σακχάρου στο επιθυμητά πλαίσια μόνο με τη διατροφή και την άσκηση, χρησιμοποιούμε ινσουλίνη.

Συχνή επαφή με τον ενδοκρινολόγο, τον διατροφολόγο και μαιευτική παρακολούθηση.

Χρήση ινσουλίνης
Μερικές φορές τα επίπεδα του σακχάρου παραμένουν αυξημένα παρόλη τη διατροφή και άσκηση. Στις περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις η έγκυος θα χρειαστεί ινσουλίνη για τον έλεγχο του σακχάρου, σε συνδυασμό με διατροφή και άσκηση.

Η ινσουλίνη είναι ασφαλής για το έμβρυο. Πριν όμως ξεκινήσει ινσουλίνη, θα πρέπει η έγκυος
να συζητήσει με τον ιατρό της περισσότερες λεπτομέρειες για τους τύπους της ινσουλίνης και τον τρόπο δράσης τους, πότε και πώς λαμβάνεται, πώς διατηρείται, και για πιθανές παρενέργειες όπως η υπογλυκαιμία και πώς πρέπει να αντιμετωπίζεται.

Μετά τον τοκετό

• Παρακολουθούμε τα σάκχαρα για τις πρώτες 2-3 ημέρες μετά τον τοκετό με ελεύθερη δίαιτα
• Αν είναι φυσιολογικά, σταματά ο καθημερινός έλεγχος σακχάρου και η διαβητική διατροφή
• 6 με 8 εβδομάδες μετά τον τοκετό πρέπει να επαναλάβουμε μια καμπύλη σακχάρου (έλεγχος σακχάρου νηστείας και 2 ωρών μετά τη λήψη 75 γρ. γλυκόζης) για να επιβεβαιώσουμε ότι δεν παραμένει κάποια διαταραχή στον μεταβολισμό της γλυκόζης
• Αν το τεστ είναι φυσιολογικό τότε πρέπει να γίνεται έλεγχος του σακχάρου νηστείας (ή/και καμπύλη σακχάρου σε γυναίκες με αυξημένο κίνδυνο) στους 6 μήνες και κάθε χρόνο μετά, καθώς υπάρχει αυξημένος κίνδυνος ανάπτυξης διαβήτη τύπου 2 στα επόμενα χρόνια.
  Οι γυναίκες που:
• Χρειάστηκαν ινσουλίνη κατά την διάρκεια της κύησης ή
• Διαγνώσθηκαν με διαβήτη κύησης πριν τις 25 εβδομάδες ή
• Είχαν διαβήτη κύησης και σε δεύτερη κύηση,

έχουν έως και 50% πιθανότητα ανάπτυξης ΣΔ τύπου 2 στα πρώτα 5 χρόνια μετά την εγκυμοσύνη. Η αύξηση βάρους κατά 5 κιλά μετά τον τοκετό διπλασιάζει τον κίνδυνο για ανάπτυξη διαβήτη.

Φροντίζοντας για το μέλλον
Οι γυναίκες που είναι υπέρβαρες ή παχύσαρκες πριν την κύηση έχουν αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη ΣΔ τύπου 2 και υπέρτασης ακόμα και αν η καμπύλη σακχάρου στην κύηση ήταν φυσιολογική. Η απώλεια βάρους και η διατήρηση φυσιολογικού δείκτη μάζας σώματος είναι το πρώτο βήμα για την πρόληψη.

Η περίοδος της εγκυμοσύνης αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για να επέμβουμε συμβουλευτικά και θεραπευτικά και να προλάβουμε χρόνιες νόσους που έχουν σοβαρό σωματικό και ψυχικό αντίκτυπο στη ζωή μιας γυναίκας αλλά και τεράστιες επιπτώσεις στη δημόσια υγεία.