HPV είναι ένας ιός που βασίζεται στο DNA (dsDNA) και μολύνει το δέρμα και τις βλεννογόνους μεμβράνες των ανθρώπων και ορισμένων ζώων.

Η μετάδοση του ιού και στα δύο φύλα γίνεται με τη σεξουαλική επαφή, χωρίς, όμως, να είναι απαραίτητη η διείσδυση. Πιο συγκεκριμένα, εκτός από την κολπική και την πρωκτική σεξουαλική επαφή που συνδέονται με το μεγαλύτερο κίνδυνο λοίμωξης, η στοματογεννητική επαφή, η τριβή με τα δάκτυλα και η χρήση μολυσμένων αντικειμένων  αποτελούν επιπρόσθετους τρόπους μόλυνσης από τον ιό. Αντίθετα, δεν έχει καταγραφεί μετάδοση του ιού HPV από επιφάνειες, όπως το κάθισμα της τουαλέτας, οι βρύσες. Σημειώνεται πως η χρήση προφυλακτικού παρέχει μερική μόνο προστασία από τον HPV, ενώ η μετάδοση του ιού μπορεί να γίνει ακόμα και όταν ο σεξουαλικός σύντροφος δεν έχει εμφανείς εκδηλώσεις της λοίμωξης. Με άλλα λόγια, κάποιος άνθρωπος μπορεί να μη γνωρίζει ότι φέρει τον ιό και, έτσι, να το μεταδίδει χωρίς τη θέλησή του.  Αντίστοιχα, η ανεύρεση HPV λοίμωξης δεν τεκμηριώνει απαραίτητα πως η επαφή με το μολυσμένο σύντροφο έγινε πρόσφατα.

Ορισμένα στελέχη (π.χ. 6, 11, 42, 43, 44) μπορεί να προκαλέσουν τα γνωστά κονδυλώματα (ακροχορδόνες των γεννητικών οργάνων), τα oπoία είναι καλοήθεις αλλοιώσεις. Tα κονδυλώματα είναι η συνηθέστερη κλινική εκδήλωση της λοίμωξης από τους HPV στην πρωκτογεννητική περιοχή. Παράλληλα, τα στελέχη αυτά σχετίζονται σπάνια με εμφάνιση νεoπλασματικών αλλοιώσεων, και γι’ αυτό αναφέρονται ως στελέχη «χαμηλού κινδύνου». Αντίθετα, άλλα στελέχη (π.χ. 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59 και 66) θεωρούνται υπεύθυνα για τη δημιουργία πρoκαρκινικών και καρκινικών αλλοιώσεων, και γι’ αυτό αναφέρονται ως «υψηλού κινδύνου».
Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, η άμυνα του ξενιστή αντιμετωπίζει τη μόλυνση και ο ιός δεν προκαλεί καμία αλλοίωση στα κύτταρα ή προκαλεί ελαφρού βαθμού αλλοιώσεις, οι οποίες υποστρέφονται μετά την πάροδο του χρόνου. Υπολογίζεται ότι από τις 100 γυναίκες που θα μολυνθούν από τον HPV, μόνο 1-2 γυναίκες κινδυνεύουν να εμφανίσουν προκαρκινική ή καρκινική αλλοίωση στον τράχηλο της μήτρας, εφόσον δεν υποβάλλονται στον απαιτούμενο προληπτικό έλεγχο, με τον οποίο μπορεί να ανιχνευθεί έγκαιρα η βλάβη και να αντιμετωπιστεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι η εξέλιξη των αλλοιώσεων γίνεται αργά, σε 5-15 χρόνια.

Οι τύποι HPV 16 και HPV 18 υπολογίζεται ότι είναι υπεύθυνοι για το 70% περίπου των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας και το 75-80% των καρκίνων του πρωκτού. Αναλυτικότερα, οι εν λόγω τύποι φαίνεται να είναι υπεύθυνοι για το 45-70% της υψηλού βαθμού ενδοεπιθηλιακής νεοπλασίας του τραχήλου της μήτρας (CIN 2/3), το 80% του αδενοκαρκινώματος in situ (AIS), το 25% της χαμηλού βαθμού ενδοεπιθηλιακής νεοπλασίας του τραχήλου της μήτρας (CIN 1), το 70% της σχετιζόμενης με τον HPV υψηλού βαθμού ενδοεπιθηλιακής νεοπλασίας του αιδοίου (VIN 2/3) και του κόλπου (VaIN2/3) και το 80% της σχετιζόμενης με τον HPV υψηλού βαθμού ενδοεπιθηλιακής νεοπλασίας του πρωκτού.
Το Τεστ  Παπανικολάου είναι το πρώτο βήμα για την ανίχνευση του ιού. Η κολποσκόπηση είναι το δεύτερο βήμα για τον ακριβή καθορισμό και εντοπισμό των κονδυλωμάτων, την ύπαρξη ή όχι δυσπλασιών και προκαρκινικών καταστάσεων. Η κολποσκόπηση είναι πολύ απλή μέθοδος, ανώδυνη, εύκολη και καθοριστική για τη διάγνωση και τη θεραπεία.

Μέθοδοι θεραπείας:
Η απόφαση για θεραπεία και η επιλογή της μεθόδου που θα χρησιμοποιηθεί εξαρτάται από την πείρα του χειρουργού και το βαθμό σοβαρότητας της επιθηλιακής βλάβης. Βασικός στόχος στη θεραπεία του CIN είναι η αποτελεσματική καταστροφή ή εξαίρεση της βλάβης και της περιοχής του τραχήλου που βρίσκεται σε κίνδυνο, με τη μικρότερη δυνατή επίπτωση για την ασθενή.
Οι μέθοδοι, που χρησιμοποιούνται σήμερα για τη θεραπεία του CIN(Cervical Intraepithileal Neoplasia)είναι κυρίως οι ακτίνες Laser CO2 και η ηλεκτροχειρουργική (Loop). Και οι δύο μέθοδοι εκτελούνται κάτω από συνεχή μικροσκοπικό κολποσκοπικό έλεγχο.
Η κλασική κωνοειδής με νυστέρι δεν χρησιμοποιείται πλέον, λόγω του υψηλού ποσοστού επιπλοκών που παρουσιάζει.
Η ολική υστερεκτομή χρησιμοποιείται σπάνια σε ηλικιωμένες γυναίκες όταν συνυπάρχουν και άλλα γυναικολογικά προβλήματα.
Η επιλογή εξαρτάται από την εμπειρία του χειρουργού και τον τεχνολογικό εξοπλισμό του νοσοκομείου.

Τα δύο διαθέσιμα εμβόλια  προλαμβάνουν πάνω από το 75% του συνόλου των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Τo τετραδύναμο εμβόλιο, καλύπτοντας του τύπους HPV 6 και 11, προλαμβάνει πάνω από το 90% των γεννητικών κονδυλωμάτων. Να σημειωθεί ότι οι τύποι 16,18 ευθύνονται και για τις περισσότερες περιπτώσεις των άλλων μορφών καρκίνου που προκαλεί ο ιός.
Το εμβόλιο απευθύνεται σε όλα τα κορίτσια και τις νεαρές γυναίκες από 12 -26 ετών. Ο εμβολιασμός έναντι του HPV πρέπει να αποτελεί ρουτίνα για όλα τα κορίτσια ηλικίας 12-15 ετών. Στην ηλικία αυτή ολοκληρώνεται η χορήγηση όλων των υποχρεωτικών εμβολίων του βασικού παιδιατρικού εμβολιασμού. Οι ηλικίες αυτές εμβολιάζονται πριν εισέλθουν στην ηλικία αυξημένου κινδύνου μόλυνσης από τον ιό HPV. Επίσης οι μικρές ηλικίες παρουσιάζουν πολύ καλή ανοσολογική απάντηση στον εμβολιασμό και ακολουθούν το δοσολογικό σχήμα του εμβολιασμού με μεγαλύτερη συμμόρφωση. Οι κοπέλες που είναι μεγαλύτερες των 15 ετών βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο να κολλήσουν τον ιό, καθώς η αιχμή της λοίμωξης από τον ιό HPV, είναι η ηλικία 16 έως 26 ετών. Κάθε επαφή σημερινή ή μελλοντική μπορεί να μεταδώσει κάποιον τύπο του ιού. Είναι σημαντικό ότι σε αυτή την ηλικία δεν εμφανίζονται μόνον λοιμώξεις αλλά ακόμα και νοσήματα, από τα οποία μπορεί να προστατευθεί η νεαρή γυναίκα μέσω του εμβολιασμού. Ακόμα και στις κοπέλες που έχουν ήδη προσβληθεί από κάποιον τύπο του ιού HPV, ο εμβολιασμός προστατεύει από τους υπόλοιπους τύπους που καλύπτει το εμβόλιο. Επομένως στόχος είναι να εμβολιασθεί η νεαρή γυναίκα όσο το δυνατόν νωρίτερα και ανεξάρτητα από την έναρξη των σεξουαλικών επαφών